Panie Marszałku! Wysoki Sejmie!
Stoimy dziś przed największą reformą dochodów jednostek samorządu terytorialnego od wielu lat, która w przyszłym roku wprowadzi dodatkowe 25 mld zł do systemu, a w ciągu 10 lat ponad 300 mld zł do budżetów polskich samorządów.
To jest historyczna zmiana, która ma fundamentalne znaczenie dla przyszłości polskich gmin, miast, miast na prawach powiatu oraz dla województw. Reforma ta nie tylko zwiększy możliwości finansowe jednostek samorządu terytorialnego, ale przede wszystkim wzmocni ich autonomię i zdolność do realizacji kluczowych zadań na rzecz lokalnych społeczności.
Te 25 mld zł w przyszłym roku, to nie tylko liczby na papierze, to realne pieniądze, które pozwolą samorządom lepiej zarządzać lokalnymi finansami.
Zanim więcej o ustawie, trochę więcej o historii, ponieważ tego wymaga uczciwość. Cytując klasyka: przez 8 ostatnich lat PiS skutecznie ograniczało skuteczność samorządów, centralizując władzę ich kosztem. Rządy Prawa i Sprawiedliwości ograniczyły dochody samorządów, oferując w zamian tekturowe wsparcie dla teoretycznie wszystkich, ale praktycznie dla tych, których afiliacje były „właściwie” określone.
Brakowało transparentnego podejścia oraz dofinansowania samorządów, ale działania te były całkowicie świadome - PiS atakował ostatni bastion niezależności.
W poprzedniej kadencji klub Lewica wielokrotnie proponował zmiany w ustawie o jednostkach samorządu terytorialnego, które miały na celu wprowadzenie koniecznych reform, zwiększenia finansowania i kompetencji. Wiele z tych postulatów zaczyna znajdować swoje odzwierciedlenie w obecnych propozycjach. To cieszy, ale nie możemy zapominać o pewnych zagrożeniach lub wątpliwościach, które wciąż istnieją.
Lewica uważa, że to jest właściwy moment na wzmocnienie samorządu, przywracając im należne miejsce w strukturze polskiego państwa. Po 8 latach małe ojczyzny zostały docenione, zostały przeprowadzone konsultacje projektu, zarówno Związek Miast Polskich oraz Związek Gmin Wiejskich przedstawiły swoje konkretne uwagi dotyczące tej nowelizacji. Nie wszystkie zostały uwzględnione, ale ten dialog się rozpoczął.
Jako Klub Parlamentarny Lewica będziemy brać pod uwagę te uwagi, aby jeszcze bardziej tę ustawę udoskonalić.
Uwagi, które zagwarantują stabilność finansową samorządów, konieczne jest doprecyzowanie dochodów, poprzez udział w podatkach CIT i PIT.
Musimy też mieć świadomość nadchodzących zmian demograficznych, które będą miały kolosalny wpływ na nasze małe ojczyzny. Prognozy wskazują na starzenie się społeczeństwa oraz na spadek liczby mieszkańców, co będzie miało z x lat wpływ na dochody samorządów. JST muszą mieć skuteczne narzędzia do zarządzania swoimi zasobami, aby móc zaspokoić potrzeby lokalnych społeczności oraz stymulować rozwój regionalny, którego w latach ubiegłych brakowało.
Reforma poprzez zmiany w podziale dochodów z podatków z CIT i PIT ma na celu bardziej sprawiedliwy podział środków oraz zwiększenie stabilności samorządów. To także krok, który ma na celu wsparcie gmin o niższych dochodach, które do tej pory zmagały się z realizacją inwestycji. Dzięki tej reformie uzyskają większe wsparcie.
Wyrażamy nadzieję, że na tych zmianach skorzystają wszystkie samorządy. Jej długoterminowe efekty są kluczowe dla przyszłości małych ojczyzn. Widzimy szanse na wyrównanie różnic pomiędzy biednymi a bogatszymi gminami, co wpłynie na ich rozwój. Musimy znaleźć równowagę, która pozwoli wszystkim JST posiadać finansowanie na właściwym poziomie.
To co cieszy najbardziej w tej ustawie, to słowa klucze - transparentność i przewidywalność.
Transparentność, której tak bardzo brakowało przez ostanie lata jest kluczowa dla budowania zaufania, pomiędzy władzą centralną a jednostkami lokalnymi. Samorządy będą mogły w końcu planować swoje budżety długoterminowo, bez obaw o nagłe i nieprzewidywalne zmiany, które w latach ubiegłych mógł zafundować ustawodawca. To krok w stronę większej uczciwości, na którą samorządy czekały wiele lat. To krok w stronę normalności.
KP Lewica popiera skierowanie tej ustawy do dalszych prac. Należy jednak uwzględnić propozycje, które były zgłaszane przez korporacje samorządowe.
Piotr Kowal, poseł
Sejm, 13 września 2024 r.
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego